سیگار الکترونیکی در آینده
آیا می‌توان روزی دو پاکت سیگار دود کرد بی آن که سرطان ریه یا سایر بیماری‌های دخانیاتی گریبان آدم را بگیرد؟ سازندگان سیگارهای الکترونیکی چنین ادعایی دارند.
به گزارش عصر ارتباط، داستان سیگار الکترونیکی دو وجه دارد. از یک سو سازمان‌هایی هستند که به طور سنتی با شرکت‌های دخانیاتی مبارزه می‌کرده‌اند. از سوی دیگر هم شرکت‌های جدیدی هستند که این سامانه جدید نیکوتین‌دهی را به بازار عرضه می‌کنند.
سیگار الکترونیکی از منظر ایمنی درازمدت خیلی ناشناخته است و با رگبار حملات سازمان‌هایی روبرو است که خیلی در صنعت ضددخانیات سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
در این نوشتار می‌کوشیم مبنای علمی این افزاره‌ها را بررسی کنیم.
سیگار الکترونیکی چیست؟
در سال 1927 مخترعی به نام ژوزف رابینسون نسل نخست سیگارهای الکترونیکی امروزی را به ثبت رساند. افزاره‌ای که رابینسون اختراع کرده بود افزاره‌ای بخارساز بود که ترکیبات دارویی را به صورت الکتریکی گرم می‌کرد تا دارو با استشمام بخارات حاصله توسط بیمار سریع‌تر وارد گردش خون وی شود.
از دهه 1960 تا هزاره‌ای که در راه بود چند اختراع دیگر در همین حوزه ثبت شد تا در سال 2003 مردی چینی به نام هون لیک نخستین سیگار الکترونیکی واقعی جهان را ساخت ؛ مرگ پدر هون بر اثر سرطان ریه یکی از انگیزه‌های‌اش برای چنین اختراعی بود.
در اظهارنامه ثبت اختراع هون لیک به خوبی چگونگی کارکرد سیگار الکترونیکی شرح داده شده است:
اختراع حاضر سیگاری الکترونیکی است که نیکوتین دارد اما فاقد قطران است که برای انسان زیان‌بار است. سیگار الکترونیکی از دهنی و پوسته‌ای تشکیل شده است و مزیت آن فقدان قطران و کاستن از خطر سرطان به میزانی چشم‌گیر است. در ضمن مصرف‌کننده حس می‌کند به راستی دارد سیگار می‌کشد و همان لذت را می‌برد. البته نیازی به آتش هم نیست در نتیجه خطر آتش‌سوزی هم وجود ندارد.
نخستین نمونه تجاری سیگارهای الکترونیکی در سال 2006 در اروپا و در سال 2007 در ایالات متحده به بازار آمد. امروزه سیگار الکترونیکی با بیش از 250 نام تجاری عرضه می‌شود و در پایان سال 2013 فروش آن به حدود 1 میلیارد نخ رسید.
با توجه به تنوع سیگارهای الکترونیکی در بازار، مصرف‌کننده باید به میزان نیکوتین درج شده روی بسته سیگار الکترونیکی توجه داشته باشد تا بداند در حال خریدن چه چیزی است. برخی از سیگارهای الکترونیکی به کلی فاقد نیکوتین هستند.
بر اساس انبوه روایاتی که کاربران سیگار الکترونیکی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده‌اند مشخص است که تجربه کشیدن سیگار الکترونیکی اندکی با کشیدن سیگارهای عادی فرق دارد. کاربر باید برچسب کوچک روی روزنه هوا را بکند تا وقتی به سیگار پک می‌زند هوا به درون سیگار الکترونیکی جریان پیدا کند و بخار از روزنه انتهایی وارد دهان شود.
اکثر کسانی که همانند سیگار از این افزاره استفاده می‌کنند دچار مشکل می‌شوند. بخار اندکی که با پک‌های کوچک به درون دهان می‌آید به قدری سریع از بین می‌رود که نیکوتین چندانی وارد ریه نمی‌شود.
ظاهراً برای آن که نیکوتین به خوبی وارد بدن شود باید آرام آرام بخار ایجاد شده را مکید و مستقیماً به درون ریه فرستاد.
پک زدن هر چه عمیق‌تر باشد حس سیگار کشیدن واقعی بیش‌تر به آدم دست می‌دهد. پک زدن طولانی و عمیق سیگار الکترونیکی همان حس سیگارکشیدن واقعی را ایجاد می‌کند. در کل بررسی تجربه مصرف سیگارهای الکترونیکی بیانگر نکات زیر است:
– بعد از هر بار کشیدن سیگار الکترونیکی حتی اگر طولانی باشد طعمی در دهان نمی‌ماند یا اندک است.
– لباس مصرف‌کننده بوی بد سیگار نمی‌دهد.
– طی کشیدن سیگار الکترونیکی یا بعد از آن هیچ بویی در فضا پخش نمی‌شود.
– برخلاف آن چه تبلیغ می‌کنند برای رسیدن به لذتی هم‌ارز سیگار عادی باید مدت بیشتری به سیگار الکترونیکی پک زد.
– برخی با کشیدن سیگار الکترونیکی ممکن است دچار سرفه‌های خشکی شوند یا ریه‌اشان اندکی حساس شود.
حساسیت ریه نمی‌تواند صحت داشته باشد زیرا طبق اکثر بررسی‌هایی که راجع به خطرات کوتاه مدت سیگارهای الکترونیکی انجام گرفته است خیلی از سیگارهای واقعی بی‌خطرتر هستند. دود بزرگ‌ترین خطر تنباکو است و در سیگار الکترونیکی خبری از آتش و سوزاندن نیست. طبق آزمایش‌هایی که انجام شده است میزان مواد شیمیایی خطرناک سیگارهای الکترونیکی هم کسری از آنها در سیگارهای عادی است.
اما نکته مورد بحث راجع به سیگارهای الکترونیکی، اثرات دراز مدت‌شان است و این که ذرات درون بخارات سیگارهای الکترونیکی بر سلامت انسان اثر منفی می‌گذارد یا خیر. البته بحث اعتیاد به نیکوتین نیز همچنان پا برجا است.
چندوچون علمی و ایمنی سیگارهای الکترونیکی
آیا سیگارهای الکترونیکی به راستی جانشین‌هایی بی‌خطر برای سیگار عادی هستند؟ دشوار بتوان چنین ادعایی کرد. پاسخ این سوال بستگی به پاسخ‌دهنده دارد. گروه‌های ضددخانیات به شدت در تکاپوی آن هستند که نشان‌دهنده این افزاره‌های خطرناک هستند اما شواهد چندانی برای این ادعا ندارند. انتقادهای معمول این گروه به سیگارهای الکترونیکی عبارتند از:
– بخار سیگارهای الکترونیکی حاوی ذرات بسیار ریزی است که بیماری‌های تنفسی را تشدید می‌کند.
– ردی از استات آلدیید، فرمادیید و نیکوتین در بخارات سیگارهای الکترونیکی وجود دارد
– مصرف کوتاه‌مدت سیگارهای الکترونیکی می‌تواند به مقاومت تنفسی دامن بزند و در کارکرد ریه اختلال پدید آورد.
سازمان غذا و داروی ایالات متحده در سال 2014 پیشنهادنامه‌ای ارایه کرد که طبق آن سیگارهای الکترونیکی در جرگه فراورده‌های توتونی قرار می‌گیرد و مشمول مقررات این سازمان برای فراورده‌های توتونی می‌شود. در حالی که در سیگارهای الکترونیکی از توتون استفاده نمی‌شود.
طبق تحقیقات پژوهش‌گران دانشگاه کالیفرنیا در سال 2013 در کل مواد شیمیایی و ذراتی که در شماری از تحقیقات به دست آمده است توسط سایر محققان تأیید نشده است و سیگارهای الکترونیکی هنوز خیلی از سیگارهای عادی بهداشتی‌تر هستند.
در بخارات سیگارهای الکترونیکی کربنیل‌ها، ترکیبات آلی فرار(VOC)، نیتروآمینه‌های مختص توتون(TSNA) و فلزات وجود دارند اما در کل مواد شیمیایی‌شان از سیگارهای عادی کمتر است.
البته عملکرد سیگارهای مختلف الکترونیکی متفاوت است. در این میان فعالان ضددخانیات هم برخی از واقعیت‌ها را تحریف می‌کنند. مثلاً پروپلین گلیکول مورد استفاده در سیگارهای الکترونیکی را ضدانجماد می‌نامند در حالی که این ماده در واقع برای کاستن از حالت سمی ضدانجمادها به کار رفته است. ترکیب سمی مورد استفاده در ضدانجمادها اتیلن گلیکول است نه پروپیلن گلیکول. پروپیلن گلیکول طبق اعلام سازمان غذا و داروی ایالات متحده و نهادهای تنظیم مقررات کانادا و انگلستان خطری ندارد و سال‌هاست که در محصولاتی چون افشانه‌های بازکننده بینی و شربت‌های ضدسرفه به کار می‌رود، البته اثرات دراز مدت این ماده نیز هنوز مشخص نشده است. ولی مشخص شده است که تنفس دود تنباکو خیلی بدتر است.
یکی دیگر از تحریف‌ها این است که طبق بررسی سال 2009 سازمان غذا و داروی ایالات متحده، در سیگار الکترونیکی مواد سرطان‌زا و دی‌اتیلن گلیکول پیدا شده است. در حالی که طبق آن بررسی فقط در دو سیگار الکترونیکی از بیش از 200 سیگار الکترونیکی موجود در بازار مقدار کمی از مواد مذکور پیدا شده است.
آیا سیگار الکترونیکی می‌تواند در آینده نزدیک سیگارهای عادی را از میدان به در کند؟ به رغم تلاش‌های گروه‌های ضددخانیات بعید است که محبوبیت و رواج فزاینده سیگار الکترونیکی به زودی رو به کاهش بگذارد. به هر حال سیگار الکترونیکی خیلی کمتر از سیگار عادی خطر دارد و طبق روایت‌های زیادی که در فضای مجازی منتشر شده است کسانی که سیگار عادی را کنار گذاشته‌اند و به سراغ سیگار الکترونیکی رفته‌اند تا حد زیادی سلامت ریوی‌شان را بازیافته‌اند. به هر حال سیگار الکترونیکی می‌تواند طی چند دهه آینده میزان مرگ‌ومیر دخانیاتی را کاهش دهد. البته باید توجه داشت که این سیگار برای اهل سیگار خطر کمتری دارد و نباید پنداشت برای غیرسیگاری‌ها خطری دارد. به هر حال سیگار الکترونیکی هم وسیله‌ای برای وارد کردن نیکوتین به گردش خون است و نیکوتین هم ماده‌ای بسیار اعتیادآور است. اعتیاد هم در هر شکل آن غیربهداشتی است و رهایی از آن سال‌ها طول می‌کشد.
